โดย เสฐียรพงษ์ วรรณปก
พระไตรปิฎก อันเป็นบันทึกคำสอนของพระพุ
"เวลาพระอาทิตย์จะขึ้น ย่อมมีแสงเงินแสงทองขึ้นมาก
เป็นนิมิตหมายว่า เดี๋ยวก็จะมีพระอาทิตย์โผล่
ข้อนี้ฉันใด ก่อนที่อริยมรรคมีองค์ 8 จะเกิดขึ้นและพัฒนาจนสมบูรณ
ก็ย่อมมี 2 อย่างเกิดขึ้นก่อนเป็นบุพนิ
ปรโตโฆสะ และโยนิโสมนสิการ ฉันนั้น"
วันนี้ขอพูดถึงเฉพาะปัจจัยแ
ปรโตโฆสะ แปลตามตัวอักษรว่า "เสียงจากคนอื่น"
เป็นศัพท์เทคนิคทางพระแท้ๆ เลย
แม้พระภิกษุสามเณรบางกลุ่มท
หรือแปลออกก็ไม่รู้ว่ามันคื
ปรโตโฆสะ หมายถึง "สิ่งแวดล้อม"
ครอบคลุมถึงสิ่งแวดล้อมทางว
พูดให้ชัดก็คือ ทุกอย่างที่แวดล้อมเราเรียก
พระพุทธศาสนาสอนว่า สิ่งแวดล้อมภายนอกมีผลต่อกา
คนเรานั้นมีแนวโน้มจะดีหรือ
ถ้าเขาอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่
เขาก็อาจจะกลายเป็นคนชั่วคน
เขาก็จะเป็นคนดีที่สังคมปรา
คัมภีร์พุทธศาสนาได้ยกนิทาน
เกี่ยวกับอิทธิพลของสิ่งแวด
มีความว่า มีลูกนกแขกเต้าสองตัว ลูกพ่อแม่เดียวกัน
วันหนึ่งเกิดพายุกล้า พัดพาเอาลูกนกทั้งสองไปคนละ
ลูกนกตัวหนึ่งถูกลมหอบไปตกล
พวกโจรจึงนำมันไปเลี้ยง ตั้งชื่อมันว่า "สัตติคุมพะ" (แปลแบบไทยๆ ก็ว่า "ไอ้หอก")
อีกตัวหนึ่งลมหอบไปตกลงท่าม
พวกฤๅษีจึงนำมันไปเลี้ยงไว้
พวกโจรนั้นวันๆ ก็พูดแต่คำหยาบคาย มีแต่เรื่องฆ่าเรื่องปล้น
ไอ้หอกมันก็เลียนเสียงพูดที
ส่วนพวกฤๅษีพูดไพเราะ ไอ้ดอกไม้มันก็เลียนเสียงพู
วันหนึ่งพระเจ้ากรุงปัญจาละ
เกิดพลัดหลงกับเหล่าข้าราชบ
ทรงเหน็ดเหนื่อย จึงพักผ่อนใต้ต้นไม้ต้นหนึ่
"ฆ่ามันเลย ปล้นมันเลย" ทรงตกพระทัย เหลียวซ้ายแลขวาไม่เห็นใคร
แหงนพระพักตร์ขึ้นไปยังเบื้
จึงทอดพระเนตรเห็นนกน้อยตัว
เสด็จไปได้สักระยะหนึ่งก็ลุ
มีแต่นกน้อยตัวหนึ่ง ร้องต้อนรับว่า
"ท่านผู้เจริญ พักผ่อนก่อน ท่านผู้เจริญดื่มน้ำก่อน"
ทรงนึกชมว่า นกน้อยตัวนี้พูดไพเราะจัง ไม่เหมือนตัวที่ผ่านมา
เมื่อพวกฤๅษีกลับมายังอาศรม
พวกฤๅษีกล่าวว่า ความจริงนกสองตัวนี้ เกิดจากพ่อแม่เดียวกัน
แต่บังเอิญว่าเติบโตในสิ่งแ
นิทานเรื่องนี้ต้องการชี้ว่
เมื่ออยู่ในสิ่งแวดล้อมแตกต
เราคงเคยสังเกตเห็นว่า สัตว์ที่เกิดในเมืองหนาว มักจะมีขนยาวหนา
ต่างจากสัตว์เมืองร้อน ด้านกายภาพ มันก็ยังปรับตัวให้เข้ากับส
เรื่องนิสัยใจคอ มันก็ย่อมต่างกันไปตามธรรมช
พูดถึงเรื่องนี้นึกถึงหลวงพ
สมัยก่อนยังไม่เคยมีพระภิกษ
หลวงพ่อปัญญานันทะดูเหมือนจ
ถัดจากหลวงพ่อปัญญานันทะมา จึงมีพระเป็นจำนวนมากได้ไปเ
ถึงวันนี้มีพระไทยไปสร้างวั
เหตุเกิดที่ยุโรป ท่ามกลางอากาศอันหนาวเหน็บ
หลวงพ่อปัญญานันทะ ใส่ถุงเท้าและข้างในก็ใส่เส
เพื่อป้องกันหนาวตามคำแนะนำ
เพราะถ้าไม่ทำอย่างนั้น อาจจะปอดบวมตายได้
แต่มีผู้ใหญ่ท่านหนึ่งจากเม
จึงเรียนถามว่า "ท่านไม่รักษาวินัยหรือ"
"เจริญพร เป็นพระต้องรักษาวินัยอยู่แ
"ทำไมท่านนุ่งห่มอย่างนี้ ไม่ผิดวินัยหรือ" โยมคนนั้นซักอีก
"เจริญพร อาตมาเป็นคนนะ ไม่ใช่สัตว์เดรัจฉาน" หลวงพ่อตอบ
แล้วต่อว่า
"สัตว์เดรัจฉานเช่นแพะแกะ อยู่เมืองหนาว ยังมีขนยาวหนา
เพื่อป้องกันหนาว คนมีปัญญากว่าสัตว์เดรัจฉาน
เรื่องนี้ให้ "สัจธรรม" อย่างหนึ่ง คือสิ่งแวดล้อมมีอิทธิพลต่อ
คนเมืองร้อนไปเมืองหนาว ยังต้องรู้จักปรับตัวเองให้
นี้แค่ความเป็นอยู่ในชีวิตป
สภาพของดินฟ้าอากาศยังมีอิท
ยิ่งถ้าเป็นสิ่งแวดล้อมทางบ
ขอให้นึกถึง จอมโจรองคุลิมาล นึกถึงพระเจ้าอชาตศัตรู ในประวัติศาสตร์พระพุทธศาสน
องคุลิมาล เดิมชื่อ อหิงสกะ (แปลว่า ผู้ไม่เบียดเบียน)
เป็นบุตรปุโรหิตของพระเจ้าป
โตมาได้เป็นศิษย์ศึกษาศิลปว
อันเป็นมหาวิทยาลัยที่ขึ้นช
อหิงสกะ เป็นเด็กขยันหมั่นเพียร ตั้งอกตั้งใจเรียน เป็นเด็กมีความประพฤติดีและ
จึงเป็นที่โปรดปรานของอาจาร
ที่ทำให้ชีวิตเธอผันแปรจากแ
เด็กนักศึกษาคนอื่นๆ อิจฉาอหิงสกะ จึงหาทางยุยงให้อาจารย์เข้า
แรกๆ ไม่เชื่อ แต่หลายคนพูดเข้า บ่อยเข้า อาจารย์ก็เชื่อว่าอหิงสกะนั
เป็นศิษย์อกตัญญู (ทั้งๆ ที่ไม่มีวี่แววอะไรเลย) จึงวางแผนกำจัด
สั่งให้อหิงสกะไปฆ่าคนเอานิ
อหิงสกะเชื่อมั่นในอาจารย์ ด้วยความอยากได้วิชาชั้นยอด
จึงไปฆ่าคนเอานิ้วมือได้หลา
จึงกลายเป็นโจร "องคุลิมาล" ในที่สุด
วิถีชีวิตขององคุลิมาลคงดิ่
จนกระทั่งเลิกละความชั่ว บวชเป็นสาวกของพระพุทธองค์
แง่คิดจากเรื่องนี้ก็คือ อหิงสกะได้สิ่งแวดล้อมทางบุ
คืออาจารย์ทิศาปาโมกข์ไม่ได
ของอหิงสกะ ตรงข้ามกลับทำตัวเป็น "บาปมิตร" (มิตรชั่ว) ไป จึงชักนำให้เห็นผิดเป็นชอบ
พระเจ้าอชาตศัตรูเช่นเดียวก
วิถีชีวิตก็คงไม่หักเหจากแน
แต่บังเอิญช่วงนั้นพระเทวทั
ไม่ได้รับอนุญาตให้ทำตามที่
คิดว่า ถ้าได้เจ้าชายอชาตศัตรูสนับ
จึงไปพูดเกลี้ยกล่อมอชาตศัต
พอได้จังหวะเหมาะ จึงยุให้เจ้าชายปลงพระชนม์พ
(ทั้งๆ ที่อยู่เฉยๆ อีกไม่นานก็จะได้เป็นของพระ
แต่ด้วยลิ้นเล่ห์ของเทวทัต เจ้าชายก็หลงเชื่อ จนถึงกับทำ "ปิตุฆาต"
ทำอนันตริยกรรม (กรรมหนัก) ยากจะแก้ไขให้คงคืน
แม้ว่าในตอนหลัง จะเข้าไปสารภาพผิดต่อพระพุท
ก็ไม่ได้บรรลุมรรคผลอะไร พระพุทธองค์ตรัสภายหลังว่า
"ถ้าอชาตศัตรูไม่ได้ทำปิตุฆ
แต่เนื่องจากทำกรรมหนักถลำพ
ทั้งนี้ทั้งนั้น เพราะอชาตศัตรูได้สิ่งแวดล้
ได้พระเก๊ พระเทียม พระที่ไม่ประพฤติตนอยู่ในธร
จึงถูกยุยงให้เห็นผิดเป็นชอ
พระพุทธเจ้าจึงทรงเน้นนักเน
สิ่งแวดล้อมเป็นปัจจัยแรกที
ต้องจัดให้เหมาะสมให้เอื้ออ
- จะให้อยู่ที่ไหน ที่อยู่นั้นเหมาะสมหรือไม่ (นี้คือสิ่งแวดล้อมทางวัตถุ
- จะให้อยู่กับใคร ใครเป็นผู้ให้การฝึกฝนอบรม (นี้คือสิ่งแวดล้อมทางบุคคล
เมื่อได้สิ่งแวดล้อมดี เหมาะสม เอื้อต่อการฝึกฝนอบรมแล้ว
คนคนนั้นก็จะเดินไปสู่ความส
นี้แหละที่พระท่านว่า ได้สิ่งแวดล้อมดีแล้ว อริยมรรคมีองค์แปดก็จะเกิดข
http://www.facebook.com/notes/bhunikar-wongbundit/paccay-sakhay-khxng-kar-fuk-xbrm-saeng-ngein-saengthxng/398984896543
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น